Farklı ailelerde, farklı yetiştirme tarzları ile yetiştik. Her ebeveynin çocuk yetiştirme yöntemi aynı olmuyor. Kimi ebeveyn kuralcıyken, kimi daha esnek, kimi anlayışlıyken kimi de sert ve katı olabiliyor.Doğru ya da yanlış diye ayırt etmeden bütün bu yöntemlerin çocukların yetişme sürecini, hem de tüm hayatlarını etkileyebiliyor. Siz çocuğunuzu yetiştirirken “asla annemin/babamın yaptığı … yapmayacağım” dediğinizi duyar gibiyim!
İlk anda psikolojik etkiler aklımıza gelse de aslında sosyal ve ekonomik hayatımız da bu izleri barındırabiliyor. Bu etkilerin araştırıldığı çalışmalardan biri Japonya’da Kobe ve Doshisha üniversitelerinde konunun uzmanı araştırmacılar tarafından gerçekleştirildi.
Anne ve babaların çocuklarını büyütürken sergilediği yaklaşım ve davranışların çocukların geleceği üzerinde somut etkilerini inceleyen bu çalışmaya 5000 yetişkin kadın ve erkek katıldı. Araştırmaya dahil olan kişilere çocukluk dönemlinde ebeveynleri ile olan iletişimleriden, birlikte geçirdikleri vakitlere kadar pek çok konuyla ilgili sorular soruldu. Bu soruların cevaplarının yanısıra katılımcılarının ebeveynleriyle ilişkileri ile ilgili aktardıkları “Annem ve babam bana güvendi” veya “Ben anne ve babamın benimle yeteri kadar ilgilendiğini düşünmüyorum” gibi ifadeleri de dikkate alındı. Buna göre ailelerin çocuklarını yetiştirirken koyduğu kurallar, olaylara bakış açıları, çocuklarına davranış biçimleri, çocuklarıyla iletişim kurma yöntemleri, oyun oynama vakitleri gibi farklı etkenler incelendi. Bütün bu elde edilen bilgilerden yola çıkılarak ilgi/ilgisizlik, güven, kurallar, serbestlik gibi anahtar kavramlar belirlendi.
Bu kavramlar ışığında ebeveynlik yöntemleri altı ana başlık altında toplandı:
Destekleyici Ebeveyn
Çocuklarını ortalama düzeyde veya ortalamanın üstünde serbest bırakan, çocuklarına güvenen, çocuklarıyla çok ilgilenen, çocuklarıyla vakit geçiren.
Katı Ebeveyn
Çocuklarını çok serbest bırakmayan, çocuklarına ortalama düzeyde veya ortalamanın üstünde güvenen, çocuklarıyla normal düzeyde ilgilenen, çocuklarına karşı katı olan ve çocuklarına çok kural koyan.
Anlayışlı Ebeveyn
Çocuklarına ortalam düzeyde veya ortalamanın üstünde güvenen, çocuklarına karşı katı olmayan, çocukları ile ortalama düzeyde veya ortalamadan daha uzun süre vakit geçiren.
Serbest Ebeveyn
Çocuklarıyla az ilgilenen, çocuklarına karşı katı olmayan, çocuklarıyla az vakit geçiren, çocuklarına az kural koyan.
Sert ebeveyn
Çocuklarıyla az ilgilenen, çocuklarını serbest bırakmayan, çocuklarına güvenmeyen ve çocuklarına karşı katı olan.
Ortalama
Diğer kategorilerdeki özellikleri ortalama düzeyde taşıyan.
Araştırmaya dönersek, araştırmaya katılan kişilerin kariyerleri, ekonomik durumları ve ahlaki yaklaşımları, ailelerin dagil olduğu kategoriler ile birlikte değerlendirildi. Bu sayede ebeveynlerin tutum ve davranışlarının çocukların geleceği üzerindeki etkileri anlaşılmaya çalışılarak, etkileri açıkça gösterildi.
Araştırmada elde edilen verilere göre; örneğin yüksek geliri olan, belirli bir akademik başarı elde etmiş ve hayatından memnun olan katılımcıların “destekleyici”, yani çocuklarına gerekli düzeyde ilgi ve şefkat gösteren anne babaya sahip olduğu görülüyor. Diğer yandan “katı” anne babaya sahip olan, yani kendileriyle ilgilenilen ancak aynı zamanda çok fazla kurala maruz kalan çocukların ise yüksek gelir düzeyi ve akademik başarı elde etseler de daha stresli ve daha az mutlu olduğu sonucuna varılıyor.
Japonya’daki bu araştırmanın sonuçları çok da şaşırtıcı görünmese de anne babaların tutum ve davranışlarının çocukların hayatında önemli etkileri olduğunu göstermesi açısından büyük önem taşıyor. Üstelik bu araştırma sonuçları, bu etkilerin çocuğun ekonomik durumundan düşünce yapısına kadar pek çok alana da yayıldığını gösteriyor.
Buradan hareketle her bir ebeveynin tutum ve davranışlarını objektif olarak ele alması ve çocuğunun geleceğinde olumlu bir etki için değişmeye ve dönüşmeye açık olması son derece kıymetli.
Çocuk yetiştirirken sık tekrarlanan hatalı ebeveyn davranışları ile ilgili yazımı da okumanızı öneririm.
*Kaynak: http://www.kobe-u.ac.jp/en/NEWS/research/2016_06_17_01.html
